Viết luận văn bằng Latex

Trước tiên xin chúc mừng các bạn đã quyết định chọn Latex để viết thesis cho mình. Bởi vì luận văn là một tác phẩm nghệ thuật, đúc kết những tinh hoa mà bạn đã thu thập được trong suốt quá trình học tập, và bạn muốn dành cho nó một sự chăm chút tinh tế nhất để trở thành một tác phẩm mà bạn có thể tự hào.

Trong bài này tôi sẽ trình bày cho các bạn cách sử dụng một template có sẵn để viết luận văn cho mình. Template có sẵn tôi hiệu chỉnh từ template của Đại Học Cambridge do giáo sư Harish Bhanderi trình bày. Đây là template được viết theo bản quyền GNU, tác giả cho phép mọi người sử dụng, hiệu chỉnh và phục vụ cho mục đích giáo dục, đào tạo. Bản gốc có thể download tai đây [2].

Ta sẽ lần lượt bắt tay vào làm việc.

1. Chuẩn bị môi trường làm việc 
Để cài đặt môi trường làm việc để có thể build được 1 file latex, bạn cần xem lại bài viết trước của tôi [1].
Tuy nhiên, ta có thể tóm tắt như sau:
File Luận văn PDF được tạo nên từ file văn bản thô + bộ biên dịch (miktex)
Hay một chút toán học:
   Thesis_In_PDF = text_file ==> Compiler.

Nói một cách ngắn gọn: máy tính bạn cần install các chương trình sau: 
Miktex-2.9 [3], TexMaker [4], Jabref [5], bộ java JDK [6] 

Đối với hệ điều hành MacOSX: chúng ta dùng MacTeX: http://tug.org/mactex/ 

2. Xem xét template - UIT Thesis (UITthesis.zip)
Bạn download file nén này về để lấy template [8]. Lưu ý là để né phần kiểm tra lôi thôi của Google, tôi đổi tên file thành UITthesisLatex.rar.tuannguyenuit, khi download về, các bạn đổi tên lại thành UITthesis.rar để giải nén và sử dụng.

  

Đây là file sau khi đã biên dịch thành công

Cấu trúc của 1 luận văn sẽ bao gồm file chính (uitthesis.tex) và các chương (chapter).
Mỗi chương được lưu trong một thư mục. Ví dụ chương 1 (chapter1.tex) trong thư mục Chapter1, chương 2   (chapter2.tex) trong Chapter2, v.v... Bạn có thể thêm tùy thích các chương mới.

File security.bib là file chứa cơ sở dữ liệu của các tài liệu tham khảo. Thực chất nó cũng được viết bằng text luôn, nhưng theo một format gọi là bibtex. Bạn có thể tham khảo thêm bibtex tại đây [7]. Nhưng ta có thể skip nó cho sau này, vì JabRef đã hỗ trợ việc bạn quản lý file bibtex rất tốt :-)

Trong file uitthesis.tex có các phần đã ghi sẵn, bạn xem qua và với kinh nghiệm lập trình lâu năm, bạn sẽ biết phải thay thế phần nào cho luận văn của mình.

Các chương được chèn vào luận văn bằng cú pháp \include{tên file}, ví dụ \include{Chapter1/chapter1}

Bạn dùng texmaker mở file uitthesis.tex sẽ thấy như hình sau, click chuột vào nút QuickBuild để biên dịch file luận văn đầu tiên.

Sau khi build xong, bạn có thể dùng chính cái PDF viewer của texmaker để xem. Nhưng khuyến khích bạn dùng Acrobat Reader để xem điều kỳ diệu :-)

Đây là một số trang tiếp theo 

Trang tài liệu tham khảo 

2. Kỹ năng Latex nâng cao: 


Chúc mừng bạn đã thành công bước đầu, tiếp theo sẽ là những gian nan mà bạn cần phải chinh phục khi làm việc với Latex. Tuy nhiên tôi nghĩ với kinh nghiệm lập trình dày dặn mà UIT đã đào tạo các bạn, thì đây không có gì là khó khăn cả !

Có 5 khó khăn cần chinh phục để viết luận văn bằng latex:

1. Làm việc với hình ảnh & table, tham khảo: http://web.mit.edu/rsi/www/pdfs/figtab-handouts.pdf   hoặc http://en.wikibooks.org/wiki/LaTeX/Floats,_Figures_and_Captions
2. Làm việc với tài liệu tham khảo,   http://merkel.zoneo.net/Latex/natbib.php
3. Làm việc với công thức toán học, xem tại  http://en.wikibooks.org/wiki/LaTeX/Mathematics và ftp://ftp.ams.org/pub/tex/doc/amsmath/short-math-guide.pdf
4. Làm việc với việc canh lề, header, footer, xem tại: http://www.usm.edu/zxzhou/tools/latex/fancyhdr.pdf
5. Debug lỗi khi biên dịch latex, một trong những lỗi hay gặp nhất là bạn chưa quen với các ký tự điều khiển của LaTex, như:  !  @  #  $  %  ^  &   _  ~, xem thêm tài liệu ở đây: http://judsonsnotes.com/notes/index.php?option=com_content&view=article&id=416:common-latex-errors&catid=60:latex&Itemid=84

Còn nhiều khó khăn nữa, đang chờ đón các bạn, nhưng tôi tin rằng với Dr Google, các bạn sẽ hoàn toàn có thể vượt mọi khó khăn để hoàn thành khóa luận của mình với chất lượng cao nhất. 

5. Kết luận  
Học LaTex tốn thời gian lúc ban đầu, nhưng khi bạn đã quen nó rồi, thì nó sẽ tiết kiệm rất nhiều thời gian cho các bạn trong việc trình bày. Lúc đó, bạn sẽ tập trung toàn bộ thời gian để trình bày ý tưởng của mình trong bài viết mà thôi.

Latex được cộng đồng khoa học trên thế giới sử dụng rộng rãi trong việc trình bày báo cáo khoa học, bài báo, viết sách, viết luận văn bởi tính hiệu quả và chính xác. Do đó, là một sinh viên trong trường kỹ thuật, các bạn được khuyến khích để chinh phục thử thách này.

Tóm lại, bạn đã xem qua làm thế nào để có thể viết một luận văn thật đẹp, chuyên nghiệp và mang đầy tính kỹ thuật bằng cách sử dụng Latex. LaTex mang lại cho các bạn một sự kiểm soát toàn diện bài báo cáo của mình. Dù nó có khó khăn trong bước ban đầu, nhưng một khi bạn đã chinh phục được LaTex rồi, tôi tin rằng các bạn sẽ khó có thể bỏ qua LaTex cho các bài báo cáo của mình.
Tôi tin rằng các bạn sẽ nhanh chóng chinh  phục được LaTex.


[1] http://tuanubicom.blogspot.com/2012/10/writinginlatex.html
[2] http://www-h.eng.cam.ac.uk/help/tpl/textprocessing/ThesisStyle/
[3] Miktex-2.9, miktex.org/2.9/setup
[4] TexMaker, http://www.xm1math.net/texmaker/download.html
[5] Jabref, jabref.sourceforge.net
[6] Java JDK,  http://www.oracle.com/technetwork/java/javase/downloads/jdk7-downloads-1880260.html
[7] Everything you should know about bibtex, http://www.ntg.nl/bijeen/pdf-s.20031113/BibTeX-tutorial.pdf
[8] UITthesis.rar.tuannguyenuit (sau khi download xong, đổi tên thành UITthesis.rar để giải nén), https://sites.google.com/site/anhtuan98/writingguide/UITthesisLatex.rar.tuannguyenuit?attredirects=0&d=1